1- أباریق:

برخی محققان تصریح دارند که این کلمه معرب " آبریز" است.مفرد این کلمه " إبریق" است:

یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ *بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِّن مَّعِینٍ. {سوره واقعه، آیه 18}

ترجمه: بر گردشان پسرانى جاودان [به خدمت] مىگردند.با جامها و آبریزها و پیاله[ها]یى از باده ناب روان .

2- الأریکة:

أدّی شیر آن را معرب " اورنگ" فارسی می داند.

3- استَبرَق:

چهار بار در قرآن به کار رفته است، ازجمله در سوره کهف، آیه 31. برخی محققان آن را فارسی معرب و به معنای " الدیباج الغلیظ" دانسته اند. ادی شیر آن را معرب استبر می داند، برخی می گویند این واژه از صورت استبرک پهلوی گرفته شده است:

أُوْلَئِکَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَیَلْبَسُونَ ثِیَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا .

ترجمه:

آنانند که بهشتهاى عدن به ایشان اختصاص دارد که از زیر [قصرها]شان جویبارها روان است در آنجا با دستبندهایى از طلا آراسته مىشوند و جامههایى سبز از پرنیان نازک و حریر ستبر مىپوشند در آنجا بر سریرها تکیه مىزنند چه خوش پاداش و نیکو تکیهگاهى

4- جُناح:

25 بار در قرآن به کار رفته است. از جمله سوره بقره، آیه 158.

ادی شیر آن را معرب گناه فارسی می داند.

إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ .

ترجمه:

در حقیقت صفا و مروه از شعایر خداست [که یادآور اوست] پس هر که خانه [خدا] را حج کند یا عمره گزارد بر او گناهى نیست که میان آن دو سعى به جاى آورد و هر که افزون بر فریضه کار نیکى کند خدا حق شناس و داناست

5- رِزق :

در قرآن بارها به صورت اسم و فعل و با مشتقات دیگری چون رازق، رزّاق به کار رفته است. ادی شیر می نویسد . تعریب روزی است که خود منسوب به روز است.

6- زَمهریر:

در قرآن فقط یک بار، در سوره انسان، آیه 13 به کار رفته است.ادی شیر می نویسد: زَمهریر یعنی شدةُ البرد{سرمای سوزان} مرکب از زم یعنی سرما و هریر یعنی موجب:

مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِیرًا.

ترجمه:

در آن [بهشت] بر تختها[ى خویش] تکیه زنند در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى.

7- سِجّیل:

3 بار در قرآن به کار رفته است از جمله: سوره هود، آیه 82.

این کلمه معرّب از فارسی و مرکب از " سنگ" و " گل " است:

فَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ مَّنضُودٍ.

ترجمه:

پس چون فرمان ما آمد آن [شهر] را زیر و زبر کردیم و سنگپارههایى از [نوع] سنگ گلهاى لایه لایه بر آن فرو ریختیم.

8- سراج:

4 بار در قرآن به کار رفته است. ازجمله: سوره فرقان، آیه 61.

ادّی شیر آن را معرّب چراغ فارسی می داند که خود گرفته شده از آرامی است:

تَبَارَکَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّمَاء بُرُوجًا وَجَعَلَ فِیهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِیرًا.

ترجمه:[ فرخنده و] بزرگوار است آن کسى که در آسمان برجهایى نهاد و در آن چراغ و ماهى نوربخش قرار داد

9- صِهر:

فقط یک بار در قرآن به کار رفته است: سوره فرقان، آیه 54.

ادّی شیر آن را که به معنای داماد، یعنی شوهر خواهر و شوهر دختر است، معرّب شوهر فارسی می داند:

وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاء بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَکَانَ رَبُّکَ قَدِیرًا.

ترجمه:

اوست کسى که از آب بشرى آفرید و او را [داراى خویشاوندى] نسبى و دامادى قرار داد و پروردگار تو همواره تواناست.

10- ضْنک :

فقط یک بار در قرآن به کار رفته است: سوره طه، آیه 124.

ادّی شیر آن را معرّب دنگ به معنای حیران و سرگشته می داند. اما گویا معرّب تنگ فارسی است:

وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى .

ترجمه:

و هر کس از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور مىکنیم.

11- غمز:

البته در قرآن یک بار مشتق یتغامزون به کار رفته است: سوره مطففین، آیه30

ادّی شیر آن را اشاره خاص به چشم و ابرو و معرّب از غمزه فارسی می داند:

إِنَّ الَّذِینَ أَجْرَمُوا کَانُواْ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا یَضْحَکُونَ*وَإِذَا مَرُّواْ بِهِمْ یَتَغَامَزُونَ .

ترجمه:

[آرى در دنیا] کسانى که گناه مىکردند آنان را که ایمان آورده بودند به ریشخند مىگرفتند.و چون بر ایشان مىگذشتند اشاره چشم و ابرو با هم رد و بدل مىکردند.

نوشته شده در چهارشنبه 94/12/12ساعت 7:47 عصر توسط محمد ظهراوی نظرات ( ) |